कबिता

दिनानु दिनको महंगी र अशान्तिको माझमा बाच्ने क्रममा झेलिएका आफ्ना कटुभावनालाई समेटी दिगो शान्तिको आसमा एक शब्द खर्चेको छु ।

काठमाडौंको भिडभाड सडकमा
मेरो यात्रालाइ निरन्तरता दिइ रहेछु
सुकुम्वासी झुप्रो त कहिले महलमा
बिस्तारै बिस्तारै पाइला बढाइ रहेछु

चक्का जाम र सडक आन्दोलनको चहल पहलमा
आफुलाइ सुरक्षित राख्ने ठाउ खोजी रहेछु
थाहा छैन यो गन्तव्य बिहिन यात्राको समाप्ति संगै
म आफु कसरी र कहा पुगी रहेकी छु

वरिपरि अशान्ति हिंसा छरिएको बेला
सिहंदरबारको टालिएको कानको अपरेशन गर्दैछु
अन्धकार र सुनसान कहाली लाग्दो सडकमा
अभावको जीवन संगै उन्माद हाँसोको फोहरा फुटाइ रहेछु

नारी अस्मीता र पहिचानको खोजीमा
आफै संग हजारौ अनुत्तरित प्रश्न संगालि रहेछु
अधिकार प्राप्ति र स्वतन्त्रताको आशामा
बिच गल्लीमा कुहिरोको काग झै रुमल्ली रहेछु

चर्को मंहगी र अभावको मारले रुग्न शरीर लिएर
आफ्नै जीवन जुवाको कौडीमा बाजी थापिरहेछु
कालोबादलको काखमा मडारिदै बस्तुहरुमा
रुपान्तरित हुदै बागमतिमा फोहोरको थुप्रो सँग
मिसिएर धमिलो वर्षे झरिको भेल बाढि संगै बगि रहेछु
मनमा भने काठमाडौ लगाएत नेपालभुमी भरि चाडै दिगो शान्ति
आउने झिनो आसको त्यान्द्रोलाई काख च्यापी नै रहेको छु ।

समय चेतना

१९६ पृष्ठकोको यस पुस्तकमा जम्मा ३३ वटा लेखहरु सँग्रहित छन् ।
संविधान सभा सदस्य भए पश्चात राजनीतिक तरलताका कारण समयमा ब्यवस्थापिका संसदको बैठक समयमा नहुदा, संविधानसभाको बैठक नहुदा संविधान निर्माण प्रकृया सुरु गर्न ढिला भैरहेको अवस्थामा एक महिना दुइ दिन लगाएर तयार पारिएको यो पुस्तक लेखकको हरेक दिन बिहानीको काम हो । नेपालीहरुको महान चाड भनेर चिनिने दशै तिहारको फुर्सदीला समयलाई सदुपयोग गरी लेखिएको पुस्तक हो यो । खासमा मानिस एक चेतनशिल प्राणी भएर पनि समयको चेतना नराखीएकोले नेपालीहरुले दुख पाइ रहेका छन भन्ने कुराहरुलाइ यसले समेटेको छ ।

विषय वस्तु
यो अन्य पुस्तक जस्तो कुनै एउटा विषयमा केन्द्रित रहेर वा अध्ययन अनुसन्धान गरेर लेखिएको छैन । यसलाई सर्सरति हेर्दा यो मिक्स खिचडी तथा क्वाटी हो यहा कुनै पनि एउटा सन्दर्भ र विषयमा केन्द्रित छैन । लेखक लेख्न बस्छन वस दिमागमा जुन कुराले स्ट्राइक गर्छ त्यसैलाइ बिषयवस्तु वनाइएको छ । यसमा खासै सिक्वएन्स पनि मिलेको छैन । लेखकले सुरुमै भनेका छन की यो एउटा चेतना लेखन हो जे आउछ त्यहि लेख्ने । एउटा स्वतन्त्र र खुल्ला लेखन ।
यसले धेरै कुरालाई एकै ठाउमा समेटेको छ । संसद, प्रजातन्त्र, राजनीतिक दल एवं राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय परिस्थितिका बारेमा वानकी मुन, वाराक ओवामा देखी नेपाली हस्तिहरु पृथ्वीनारायणशाह, जँगबहादुर राणा, बीपी कोइराला, पुष्पलाल, गणेशमान सिहं, पुष्पकमल दाहाल लगाएतका राजनेताहरुका कतिपय प्रसंग पनि सन्दर्भ मिल्नासाथ उल्लेख गरेका छन् । ब्यक्तिगत कुरा देखी समाजिक तथा साँस्कृतिक कुराहरु पनि उल्लेख गरेका छन् । जे जस्ता कुरा आएता पनि पुस्तकको नाम नै समय चेतना भएकोले यहा हरेक कुरामा सचेत हुनु पर्ने, समयलाइ चिन्नु पर्ने कुरालाइ जोड दिएका छन् । यदि मानिसले समयलाइ पहिचान गर्न सकेन वा मानिसमा समयको चेतना रहेन भने अग्रगमनका रुपमा लिइएका कतिपय कुराहरु पनि प्रतिगमनमा परिणत हुन पुग्ने कुराहरु उल्लेख गरेका छन् ।
पुस्तकमा अमेरीकामा आक्रमण पश्चात समयले कोल्टो फेरे पनि नेपालमा घटेको राजदरवार हत्याकाण्ड पश्चात पनि केही परिवर्तन आएन नेपालीहरुले त्यो फरक परिस्थितिलाइ चिन्न सकेन भन्ने जस्ता भावहरु छछल्किएका छन ।

मैले बुझे अनुसार यसमा लेखकले उठाउन खोजिएको कुराहरु भनेको निकै गहन र सान्दर्भिक छन । लेखक हाम्रो देशले बिकासको छलाग मार्न नसक्नुको कारणहरु बिकाश सँग जोडिएका अन्य प्रकृयालाइ खुट्याउन नसक्नु हो भन्छन । कुनै पनि प्रकृया एक्लो हुदैन र एक्लै अगाडि बढ्नै सक्दैन ।

राष्ट्रिय उन्नति र बिकाशको निम्ती पनि दशमार्ग अर्थात १० वटा प्रकृया तथा आधारहरु आवश्यक ठानेका छन
गणतन्त्र, राष्ट्रनिर्माण, लोकतन्त्र, शान्ति, विश्वसम्वन्ध, तीव्र विकाश, सुशासन, राज्यको पूनर्सरचना, सामाजिक एवं आर्थिक रुपान्तरण र समाबेशीकरण
जसलाइ गरालो साबिती सुपुरुस नाम दिएका छन । यिनीहरु एक अर्काका पुरक हुन यिनीहरुलाइ सँग सगै लैजाने हो भने मात्र देशमा बिकाश हुन्छ भन्ने मान्यता लेखकको रहेको छ । यसबाट पनि लेखकले केहि आशा राखेका छन ।
नेपालका संविधानविदहरुमा वचन र ब्यवहार फरक परेकाले देश वनाउन नसकिएको गुनासो पनि पोखिएको छ । राज्य नागरिकको लागि वा विकासको लागि जे सुकैको लागि भए पनि बलियो हुनु पर्छ तर्कलाइ पनि यहा समेट्न भ्याएका छन नेपालमा राजनीतिक तरलता कस्तो छ भन्ने कुरामा लोकतन्त्रको आधार निर्वाचन भएको सन्दर्भलाइ जोडेर लेखेका छन् । परम्परा भनेर सबै कुरालाइ आत्मसात गरी रहनु आवश्यक छैन परम्परालाइ पनि परिमार्जित र परिवर्तित गर्दै लानु पर्छ भन्ने तर्कलाइ लेखकले यहा यसरी प्रश्तुत गरेका छन । देशमा अनेकौ पटक गठबन्धन गरे पनि सरकारको नेतृत्व परिवर्तन गरे पनि शान्ति प्रकृया अगाडि नवढे पनि संविधान निर्माण कार्य सुरु नभए पनि केहि आशा गर्न छाडेका छैनन सरल र सहज भाषा शैलीमा लेखिएको यस पुस्तकको विषेशता भन्नु नै पृथक र रोचक हो । अन्य पुस्तक भन्दा यस कारणले पृथक छ कि यो कुनै एउटामात्र बिषयको सिमामा बन्धित छैन। सरल देखिएता पनि गहन कुरालाई समेटेको छ ।
हेरौ र चिनौ
धन्यवाद बधाइ र शुभकामना
यो शिर्षक सुन्दा अनौठो लागे पनि यसले निकै गहन कुरा उठाएको छ । विकासका तीन प्रमुख आधार तथा अभिभाज्य अँग हुन्छन् । अतीतको उपलब्धि वर्तमानको क्रियाशिलता र भविष्यबारे इच्छा । ती सबै एकिकृत भएर चलबलाउन थाले भने मात्र बिकास हुन्छ । समय चेतना तीनवटैको चेतना हो । अतितबारे चेतना वर्तमान सम्वन्धी चेतना र भविष्य छ भन्ने चेतना । विश्वलाइ अन्य प्रगतिशिल देशलाइ र हिजोको दिनलाइ हेरौ र आजलाई बुझौ भविष्यलाई चियाउ। तिनमा सर्वोतम कुरा के छ बुझौ आफ्नो देश समाज र आफुलाई हेरौ । समयलाई चिनौ ।

लेखक र हामी बिचको उमेरको अन्तरले हो वा बुझाइको अन्तरले हो यसमा समेटिएका कतिपय विषयहरु अलि गोलमाल पनि पार्छन । भन्नुको अर्थ माथिका शिर्षक हेर्ने बित्तिकै सबै कुरा बुझ्न सकिन्न । जस्तै सुरुको लेखलाइ नै हेरौ समय वितरण शिर्षक भएता पनि उप शिर्षकहरु छन
एकता त्रयी सृष्टि, स्थिति, विनास
बुद्घ, धर्म, संघ
करुणा, मेत्ता, मुदिता
राष्ट्रियता, प्रजातन्त्र, समाजवाद
विश्व, छिमेकी, हामी

यसमा पनि मैले कति पढ्दा पनि शिर्षक सँग नमिल्दो पाएको बिषयहरु
दुइ चरा
पहिला चिरा
हुनत सबै कुरा बुझिनै पर्छ भन्ने पनि केही छैन ।
संपादनको क्रममा मुठभेडको ठाउमा मुठमेड परिवर्तनको ठाउमा परवर्तन सुष्माको ठाउमा सुषमा तथा छोरा अष्ट्रेलिया पढ्न गएको छे जस्ता सामान्य गल्ति बाहेक अन्य गल्तिहरु खासै देखिन्न ।

जे जस्तो भए पनि यस पुस्तकले सम्पूर्ण मानव जातिलाई प्रगति उन्नति र बिकाशको लागी सचेत गराउने प्रयास गरेको छ । लेखकले यस पुस्तक मार्फत मानिसहरुलाइ समय अनुसार परिवर्तन हुन आग्रह तथा अनुरोध पनि गरेका छन । हरेक व्यक्तिलाइ समयको सहि चेतना हुनु आवश्यक देखाएको छ